Het midden- en kleinbedrijf in Nederland: hoe is dat verdeeld per sector, per provincie, per aantal medewerkers? Dit kan belangrijke informatie zijn voor je marktonderzoek, je marketingbeleid en het bepalen van je locatie.

Er zijn veel instanties die informatie beschikbaar stellen over ondernemingen. Dit artikel is een soort roadmap over het mkb in Nederland. We leggen je ook uit waar je nuttige informatie kunt vinden over het midden- en kleinbedrijf in Nederland.

Wat is het mkb?

De afkorting mkb staat voor midden- en kleinbedrijf. De buitenlandse term is SME, Small and Medium Enterprises en de Vlaamse term is KMO, kleine of middelgrote onderneming. Het mkb bestaat uit ondernemingen met minimaal 1 en maximaal 250 medewerkers, maximaal € 40 miljoen omzet of € 20 miljoen aan balanstotaal in een jaar.

Definitie mkb

Binnen de term midden- en kleinbedrijf kun je nog verschillende categorieën aanbrengen. De definities van het midden- en kleinbedrijf zoals vastgesteld door de Europese Commissie zijn als volgt:

1. Middelgroot: minder dan 250 werknemers, een jaaromzet van hoogstens € 40 miljoen of een jaarlijks balanstotaal kleiner of gelijk aan € 20 miljoen.

2. Klein: minder dan 50 werknemers, een netto-jaaromzet van hoogstens € 12 miljoen of een balanstotaal kleiner of gelijk aan € 6 miljoen.

3. Micro: minder dan 10 werknemers en een jaaromzet van hoogstens € 700.000 of een jaarlijks balanstotaal kleiner of gelijk aan € 350.000.

Zijn zzp'ers mkb?

Veruit de meeste ondernemers in Nederland zijn zzp'ers: in 2023 zo'n 1,26 miljoen. Maken zzp'ers (zelfstandigen zonder personeel) deel uit het het mkb? Nee, want er moeten werknemers in dienst zijn om te kunnen spreken van midden- en kleinbedrijf.

Een eenmanszaak kan overigens wel onder het mkb vallen. Maar dan moet een zelfstandig ondernemer dus personeel in dienst hebben. Deze afspraak is op Europees niveau gemaakt, zie hiervoor de Gebruikersgids bij de definities van kmo's van de Europese Commissie.

Een bv valt altijd onder het mkb, zelfs als de ondernemer geen personeel in dienst heeft. In dat geval is de ondernemer directeur-grootaandeelhouder (dga), en die is altijd in loondienst. Daarmee voldoet hij aan de definitie van werknemer.

Aantal mkb-bedrijven in Nederland

Volgens de Kamer van Koophandel waren er op 1 januari 2023 maar liefst 2.325.141 actieve ondernemingen in Nederland. Op 1 januari 2022 was het aantal bedrijven 2.199.573. Een groei in het aantal bedrijven van zo’n 6%. Deze bedrijven zijn verantwoordelijk voor meer dan 60% van de toegevoegde waarde en maar liefst 70% van de werkgelegenheid.

Het aantal mkb-bedrijven was op 1 januari 2023 zo’n 449.850. Dat is ongeveer hetzelfde aantal ten opzichte van 1 januari 2022.

Aantallen bedrijven per soort onderneming

Bron: KVK

Aantal werkzame personen

Zoals gezegd zijn er bedrijven van verschillende groottes. Bekijk hieronder hoeveel bedrijven er zijn met verschillende aantallen werkzame personen. De onderzochte groottes:

• 1 werkzaam persoon

• 2 tot 10 werkzame personen

• 10 tot 50 werkzame personen

• 50 tot 250 werkzame personen

Je ziet in deze tabel duidelijk dat de bedrijven met 2 werkzame personen veruit de grootste groep vormen.

Sectoren mkb

Gaan we vervolgens meer inzoomen op de sectoren binnen het mkb, dan zien we dat de zakelijke diensten, bouw, detailhandel en gezondheid belangrijke sectoren zijn. Bekijk hieronder alle sectoren.

Profiel mkb-ondernemer

Hoe ziet de ondernemer die aan het hoofd staat van een midden- en kleinbedrijf eruit? Relatief veel ondernemers in het mkb wonen in Noord-Holland. In die provincie is het aantal ondernemers per 1000 inwoners maar liefst 142. Ook Utrecht doet het goed als het gaat om het aantal bedrijven: zo’n 125 per 1000 inwoners. Bekijk hieronder hoe de ondernemers verdeeld zijn in Nederland.

Vestiging mkb-bedrijven in Nederland

De meeste mkb-bedrijven bevinden zich in de provincie Zuid-Holland. Hier zijn 97.185 bedrijven gevestigd. Daarvan bestaat het overgrote merendeel uit organisaties met twee tot tien werkzame personen: 75.820 in totaal. Een goede tweede plek is voor de provincie Noord-Holland, met 89.170 mkb-bedrijven. De top 3 provincies met meeste midden- en kleinbedrijven wordt afgesloten door Noord-Brabant, waar 77.265 bedrijven gevestigd zijn. 

De provincie waar het minste mkb is gevestigd? Dat is Zeeland, met 12.855 bedrijven. Bekijk de landkaart hierboven voor meer details, ook van andere provincies.

Land van herkomst

In 2023 is het aantal ondernemers met een geboorteplaats buiten Nederland gestegen naar zo’n 18%. De landen die het best vertegenwoordigd zijn: Polen, Turkije en Suriname.

Mannen versus vrouwen

Ruim 1 op de 3 ondernemers is vrouw. Dit percentage is de afgelopen jaren iets gegroeid. In 2013 was het percentage vrouwelijke ondernemers 33,7%. In 2023 is dat gegroeid naar 37,3%. Sectoren waarin deze vrouwelijke ondernemers goed vertegenwoordigd zijn bijvoorbeeld Persoonlijke dienstverlening en Gezondheid. Bekijk hieronder het hele overzicht.

Thuiswerken in het mkb

Thuiswerken blijft populair, maar het aantal dagen dat thuis wordt gewerkt is wel gedaald. Bij bedrijven waar thuiswerken mogelijk is, eind 2022 werd er gemiddeld 2 dagen thuis gewerkt. Dit was 3 dagen in het begin van 2022. Bron: Van Spaendonck

Deeltijd werken in het mkb

In Nederland werken relatief veel personen deeltijd, begin 2023 is dat 47,9% van iedereen die werkt. In het mkb ligt dat percentage zelfs iets hoger: uit data van loonstroken blijkt dat 54% van het personeel deeltijd werkt.  Dit is een interessant gegeven gezien de zeer krappe arbeidsmarkt. Begin 2023 stonden er meer dan 442.000 vacatures open, maar zijn er 527.000 deeltijdwerkers die meer uren willen werken en daar ook beschikbaar voor zijn. Ligt daar één van de oplossingen?

Bron: CBS, Van Spaendonck

Andere bronnen

Ben je geïnteresseerd in meer specifieke informatie over het mkb op landelijk of regionaal niveau? Voor actuele data kun je het beste de volgende bronnen raadplegen:

De Staat van het MKB: ondernemersvertrouwen

In opdracht van het ministerie van Economische Zaken leverde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) nieuw cijfermateriaal waarmee ‘de staat’ van het mkb beter dan voorheen in kaart is gebracht. Dit is terug te vinden op Staat van het mkb. Naast actuele cijfers, feiten en een MKBarometer, geeft de website toegang tot verdiepende studies en achtergrondartikelen. De komende tijd wordt het kennisplatform uitgebreid in samenwerking met partners uit het bedrijfsleven, kennisinstellingen en andere overheden.

Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)

Het CBS verzamelt, bewerkt en publiceert statistieken. Statistieken over de ontwikkeling van Nederland als geheel en per regio. Het CBS publiceert verschillende dossiers met kerncijfers over het ondernemersklimaat. Dit zijn zeer uitgebreide overzichten. Je vindt hier bijvoorbeeld informatie over zowel bedrijfsvestigingen en arbeid als bevolking naar leeftijd. 

Statline is de database waar je veel informatie kunt vinden over onder andere de verdeling van het aantal bedrijven naar stad en regio. Dus wil je weten hoe jouw specifieke werkgebied eruit ziet? Gebruik het systeem van het CBS om te kijken hoe de cijfers per provincie opgebouwd zijn.

De Kamer van Koophandel (KVK)

Hoofdtaken van de Kamer van Koophandel zijn het uitvoeren van een aantal economische wetten, voorlichting en regiostimulering. Ze bieden informatie over het aantal bedrijfsvestigingen per provincie, per gemeente en per branche. Voor informatie over het aantal bedrijfsvestigingen kun je terecht bij de KVK.

Kortom, er is veel informatie beschikbaar voor en over het midden- en kleinbedrijf in Nederland. Je vraag (waarom heb ik gegevens nodig en met welk doel?) en de bijbehorende informatiebehoefte bepaalt waar je het best terecht kunt. Lees ook het artikel: "Hoe bepaal ik mijn doelgroep"

Natuurlijk is onze infographic een handige manier om snel overzicht te krijgen in het mkb in Nederland.